My

Zatorski.Net

  • Główna
  • O mnie
  • Archiwum
  • Kontakt

50 LAT GMINNEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W OTYNIU (fragment)

Podjęcie tematu pracy 50 LAT GMINNEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W OTYNIU, podyktowane było brakiem tego typu opracowań dotyczących bibliotekarstwa wiejskiego i potrzeb bibliotek gminnych. Skromnym więc uzupełnieniem niech będzie praca dotycząca Biblioteki Gminnej, jej powstania, rozwoju i działalności. Jednocześnie stanowi ona próbęokreślenia miejsca i roli Gminnej Biblioteki Publicznej w środowisku Gminy Otyń. Materiał zawarty w pracy został podzielony na cztery rozdziały. Podział ten pozwolił na omówienie w sposób możliwie wyczerpujący całej złożonej sfery działalności Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu w 50-leciu jej działania.

 

Rozdział pierwszy dotyczy położenia i historii Gminy Otyń, materiał zawarty w drugim rozdziale dotyczy powstania Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu i jej organizacji. Rozdział trzeci pracy omawia bazę lokalową, materialną i pracowników biblioteki. Rozdział czwarty pracy ukazuje działalność biblioteki w którym zawarto gromadzenie i opracowanie zbiorów, czytelnictwo i pracę kulturalno-oświatową na terenie Gminy Otyń.

 

Dokumentacja Biblioteki w Otyniu stanowi główne źródło wiedzy o użytkownikach biblioteki, księgozbiorze, czytelnictwie i pracy kulturalno-oświatowej. W pisanej pracy oparto się również na obserwacji i wywiadach z czytelnikami.

 

Na dzień dzisiejszy istniejąca literatura na temat bibliotek gminnych jest bardzo skąpa, są to przeważnie artykuły z czasopism bibliotekarskich, ponadto znaczna część dotyczy bibliotek gromadzkich, które zostały przemienione w roku 1975 na Gminne Biblioteki Publiczne. Literatura ta obecnie nie odzwierciedla rzeczywistości, natomiast piśmiennictwo dotyczące bibliotek wiejskich w ich nowej sytuacji jest niewielkie. Istniejące opracowania stanowią często praktycznie poradniki dla bibliotekarzy wiejskich w zakresie organizacji pracy i form udostępniania zbiorów. Niewielka literatura naukowa dotycząca bibliotek gminnych na wsi stanowiła niewystarczającą baze materiałową, dlatego też źródłem podstawowym na którym oparto pracę jest dokumentacja biblioteczna opracowana i przechowywana w Gminnej Bibliotece Publicznej w Otyniu.

 

 

ROZDZIAŁ I

Położenie, historia oraz współczesność Gminy Otyń.

 

Gmina Otyń leży na zachód od rzeki Odry, przy drodze numer 3, między Zieloną Górą, a Nową Solą. W jej skład wchodzi 8 wsi (Otyń, Niedoradz, Bobrowniki, Modrzyca, Zakęcie, Konradowo, Ługi, Czasław oraz Przysiółek Borki). Źródła historyczne podają wiele faktów o miejscowościach należących do gminy Otyń. Najwięcej wiadomości jest na temat historii Otynia. Historycy twierdzą, że założenie tej osady nastąpiło na początku XII wieku. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1313 roku. Juz wtedy miejscowość posiadała prawa miejskie, a w 1945 roku po zakończeniu wojny utraciła je1.

 

Miasto wielokrotnie zmieniało właścicieli, od XIV wieku do 1488 roku należało do rycerzy Łużyckich Czablów. W 1510 roku tę rycerską posiadłość nabył Hans Nickel von Rahenberg. Na jego prośbę 19 maja 1528 roku król Ferdynard nadał miastu herb2.

 

Przez pewien okres czasu osadzona wraz z okolicznymi wsiami okupowana była przez Szwedów. W latach 1647-1776 majątek znajdował się w rękach Jezuitów. Ucisk pańszczyźniany wzmagający się na ich panowanie doprowadził w roku 1693 do buntu chłopów. Historyk niemiecki Herman Hoffman pisząc o tych wydarzeniach zaznaczył, iż chłopi z pobliskiego Niedoradza i Bobrownik złorzecząc Jezuitom wznosili okrzyki w języku polskim, nie używanym wtedy jeszcze w obu wsiach3.

 

Po rozwiązaniu Zakonu Jezuitów skonfiskowane dobra przekazano urzędowi szkolnemu. Następnie zakupił je Książe Kurlandii i Żagania - Piotr. W 1800 roku otrzymała je Księżna Żagańska - Dorota. Jeszcze w XIX wieku Otyń podlegał jurysdykcji księstwa żagańskiego4.

 

Większe znaczenie miasto posiadało od XVI wieku, kiedy to po otwarciu komory solnej w Nowej Soli zaciśniły się kontakty handlowe obu miast. Pod koniec XVII wieku powstało kilka manufaktur włókienniczych oraz szkoła przędzalnicza. Założono także plantacje tytoniu oraz winnice, które ciągnęły się aż do Bobrownik5. Około 1900 roku uruchomiono fabryki makaronów i rowerów czynne do początku 1945 roku, zniszczone w działaniach wojennych.

 

Na terenie gminy znajduje się kilka cennych zabytków. Są to: kościół filialny pod wezwaniem św. Jakuba z XVII wieku w Niedoradzu, gotycki kościół prafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca wzniesiony około XIII wieku w Ługach oraz kilka cennych zabytków w Otyniu. Pierwszy z nich to kościół póżnogotycki z końca XVI wieku. Drugi gmach klasztorny powstał w miejscu dawnego zamku z XV wieku, którego fragmenty pozostały w budynku bramnym. Po za tym w Otyniu zachował się dawny układ urbanistyczny.

 

Centrum stanowi czworoboczny rynek z siedemnastowicznym ratuszem po środku, przebudowanym w stylu klasycystycznym w XIX wieku oraz czterema ulicami wybiegającymi z naroży. Sporo budynków mieszkalnych, szczególnie przy rynku, ulicy Chrobrego, Mickiewicza, Rejtana, pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku lub pierwszej połowy XIX wieku. Przy ulicy Lipowej mieszczą się zabytkowy spichlerz oraz trzy budynki po dawnym folwarku zbudowane w XVIII wieku6.

 

Po drugiej wojnie światowej przystąpiono do zmian nazw miejscowości, które były pod panowaniem niemieckim i tak wyżej opisany Otyń miał nazwę niemiecką Deutsch Wertenberg7.

 

Zaraz po zakończeniu działań wojennych, po przejściu frontu na zachód nastąpił proces osadnictwa polskiego na terenie gminy, podobnie jak na całej ziemi lubuskiej. Najpierw przybyła do Nowej Soli grupa organizacyjna ze Śremu. Wśród członków tej grupy był już nieżyjący dziś Henryk Frydrychowicz, który niejako odkrył Otyń. Następnie organizował grupę milicyjną, był też członkiem rady miejskiej. Po założeniu organów władzy polskiej zaczęły przybywać pierwsze transporty osadników, najpierw z poznańskiego, a następnie z całej Polski, jak również z ZSRR. Najliczniejszą grupę stanowili przybysze zza Buga, następne miejsce pod względem liczebności zajmowali mieszkańcy województw poznańskiego, kieleckiego, rzeszowskiego. Na terenie gminy w latach 1945-1950 zamieszkiwało około 1300 mieszkańców8.

 

Część przybyłej ludności znalazła pracę w odbudowującym się przemyśle na terenie miasta Nowa Sól. Pozostała ludność przejęła gospodarstwa rolne o powierzchni nie przekraczającej 7 ha. Niewielka odległość dzieląca Otyń od Nowej Soli sprzyjała w podejmowaniu pracy mieszkańców wsi poza rolnictwem.

 

Rozpoczął się okres adaptacji na nowym terenie oraz znacznie trudniejszy okres integracji ludności pochodzącej przecież z różnych regionów kraju, a więc o odmiennej kulturze języka. Obecnie po 50 latach różnice te zatarły się tak bardzo, że zaobserwować je można jedynie w języku najstarszych mieszkańców. Średnie i młode pokolenie stanowi nową zwartą grupę ludzi urodzonych i wychowanych na tym terenie. Niemałą rolę w procesie integracyjnym odegrała szkoła organizowana w trudym okresie powojennym. Wraz z otwarciem rozpoczęto organizować życie kulturalne w Otyniu. Kronika tego okresu prowadzona przez kierownika szkoły Franciszka Kaczmarkiewicza odnotowuje liczne wydarzenia z życia szkoły i środowiska. W latach 70-tych podjęto decyzję o rozbudowie gminnej szkoły zbiorczej w Otyniu. Szkole tej w 1975 roku nadano imie Stefana Żeromskiego. Natomiast ze względu na bardzo trudne warunki lokalowe szkoły podstawowej w Niedoradzu w 1991 roku rozpoczoł działalność Społeczny Komitet Rozbudowy Szkoły. Organizował zakup cegły na budowe. Czynny udział w budowie nowego obiektu brało społeczeństwo Niedoradza oraz władze gminy.

 

Wsparcia finansowego udziela także Kuratorium Oświaty w Zielonej Górze. 1 września 1993 roku uczniowie rozpoczynają rok szkolny w nowo wybudowanej szkole.

 

Bogactwem gminy jest produkcja zdrowej żywności. Działa szereg zakładów prywatnych o różnej branży, np. tuczu trzody chlewnej, przetwórstwa mięsnego, przemysłu drzewnego, produkcji lamp oświetleniowych, instalacyjnych, branży hotelowej oraz wiele punktów handlowych. Gmina posiada dobrą łączność komunikacyjną i telefoniczną, mieszkańcy korzystają z sieci wodociągowej.

 

 

ROZDZIAŁ II

50-lat sieci bibliotecznej Gminy Otyń.

 

Wybór koncepcji organizowania bibliotek wiejskich w naszym kraju został przesądzony w pierwszych latach powojennych z chwilą wydania Dekretu z dnia 17 kwietnia 1946 roku o "bibliotekach i opiece nad zbiorami"1.

 

W Dekrecie z roku 1946 roku zostało wyraźnie stwierdzone, że organizacja obsługi bibliotecznej na obszarze Gminy powinna być taka, aby wszyscy obywatele mieli równomiernie ułatwione korzystanie z księgozbioru, zarówno własnej biblioteki gminnej jak i innych, a szczególnie w odpowiednich bibliotekach szczebla powiatowego i wojewódzkiego. Na mocy Dekretu stworzono ogólnokrajową sieć bibliotek publicznych utrzymywanych przez państwo lub inne związki publiczno-prawne. W skład ogólnokrajowej sieci bibliotek wchodziły biblioteki szkolne, publiczne i naukowe. Zadaniem podstawowym dla bibliotek wszystkich sieci było gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie swoich zbiorów. Nastąpił okres żywiołowego rozwoju sieci bibliotek publicznych2. Na mocy porozumienia pomiędzy Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Otyniu oraz Powiatową i Miejską Biblioteką Publiczną w Zielonej Górze zorganizowano w październiku 1949 roku Gminną Bibliotekę Publiczną w Otyniu3. W latach 1945-1953 gmina Otyń należała do powiatu Zielona Góra po czym nastąpiły zmiany terytorialne i przyłączono ją do powiatu Nowa Sól. Powstanie Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu przypada na okres organizowania w całym kraju bibliotek gminnych. Do czasu otwarcia gminnej biblioteki na terenie gminy działały punkty biblioteczne przy szkołach wiejskich tj. w Bobrownikach, Niedoradzu, Ługach, Modrzycy i Zakęciu. Księgozbiór był dostarczany z powiatowej biblioteki w Zielonej Górze. Od 1949 roku opiekę nad punktami przejęła nowa biblioteka publiczna w Otyniu zaś ze względu na dużą ilość czytelników w Niedoradzu w roku 1954 utworzono tam samodzielną etatową bibliotekę wiejską. Gminna Biblioteka Publiczna w Otyniu istniałą w swej niezmienionej postaci do dnia 1 stycznia 1973 roku, tj. do kolejnej reformy administracyjnej. Po ostatnio przeprowadzonej reformie administracyjnej, koncepcja gminy rozumiana jest jako podstawowy element społeczno-ekonomiczny całego państwa. Taki, który samodzielnie będzie wypełniał zadania usługowe i socjalne. Z tak rozumianej roli gminy wypływają określone konsekwencje w sferze działalności kulturalno-oświatowej, więc i bibliotecznej. Biblioteka gminna stanowi obecnie najniższe ogniwo sieci bibliotek publicznych, a jednocześnie jest centralną placówką sieci gminnej, pełniącą nie tylko funkcje obsługi bezpośredniej przewidywanego dla niej rejonu, lecz także funkcję obsługi pośredniej oraz funkcję koordynowania działalności całej sieci placówek bibliotecznych gminy (filia i punkty).

 

Bezpośredni nadzór nad biblioteką gminną sprawuje Wójt Gminy w Otyniu. Nadzór merytoryczny natomiast prowadzi poprzez instruktorów terenowych Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze. Do najważniejszych czynników kształtujących organizację biblioteki należą akty prawne, na których podstawie biblioteki rozwijają swoją działalność, a mianowicie akty ogólno-biblioteczne, prawno-państwowe, statuty oraz akty szczegółowe jak schematy organizacyjne, regulaminy pracy, regulaminy dla czytelników. Podstawowym aktem prawnym regulującym działalność biblioteki jest statut, który krótko można scharakteryzować jako ogół norm określających strukturę, zadania i sposób działania biblioteki. Gminnej Bibliotece w Otyniu statut został nadany w okresie corocznych "Dni Kultury, Oświaty, Książki i Prasy" dnia 12 maja 1975 roku4. Gminna Biblioteka Publiczna w Otyniu statutowo sprawuje nadzór nad jedną filią w Niedoradzu oraz nad punktami bibliotecznymi istniejącymi do roku 1995. Obecnie w sieci bibliotecznej działa biblioteka w Otyniu oraz jej filia w Niedoradzu.

 

 

 

ROZDZIAŁ III

Baza lokalowa, materialna i pracownicy biblioteki.

 

Przy lokalizacji Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu dopełniony został pewien wymóg stawiany tego rodzaju bibliotekom. Polegał on na umieszczeniu siedziby Biblioteki w ratuszu, gdzie mieściła się też wówczas Gminna Rada Narodowa, obecnie Urząd Gminy, w bezpośrednim sąsiedztwie świetlicy, co miało się przyczynić do współpracy z młodzieżą, która organizowała życie kulturalno-oświatowe. Nowo powstała biblioteka mieściła się w lokalu dwu-izbowym o łącznej powierzchni 72 m2, umieszczono tam czytelnię z wydzielonym księgozbiorem o charakterze informacyjno-encyklopedycznym oraz wypożyczalnie z wolnym dostępem do półek. Natomiast w roku 1991 bibliotekę przeniesiono do Gminnego Ośrodka Kultury, gdzie zajmuje dość funkcjonalny lokal o powierzchni 105 m2. Nowo utworzona filia w Niedoradzu otrzymała lokal o powierzchni 50 m2, gdzie warunki lokalowe są trudno, brak miejsca na czytelnię. Udało się jedynie wygospodarować kącik czytelniczy.

 

Decydujące znaczenie w tworzeniu księgozbiorów miała podjęta w 1948 roku akcja centralnego zaopatrzenia bibliotek, zapoczątkowana praktycznie w momencie tworzenia sieci Gminnych Bibliotek Publicznych1. Nowo powstające gminne biblioteki otrzymywały zakupione z kredytów planów inwestycyjnych poszczególnych lat, począwszy od 1948 roku, zestawy książek wydrukowanych już w latach powojennych. Pierwszy zestaw, który nadszedł wraz z centralnie wydrukowaną księgą inwentarzową zawierał dwieście osiemdziesiąt dziewięć lub pięcset książek. Gminna Biblioteka Publiczna w Otyniu otrzymała drugi zestaw, tj. pięćset książek, zawierał z literatury pięknej dwieście trzydzieści cztery woluminy, a dwieście sześćdziesiąt sześć pozycji popularno-naukowych. Zakup centralny bez prowadzonej ewidencji zbiorów poszczególnych bibliotek doprowadził niejednokrotnie do sytuacji, gdzie przykładowo w dwutysięcznym księgozbiorze Gminnej Biblioteki było po dwadzieścia i więcej egzemplarzy tych samych pozycji, taka właśnie sytuacja była w Gminnej Bibliotece Publicznej w Otyniu. Narastające nieprawidłowości wynikające z tego systemu zadecydowały o odstąpieniu w 1956 roku od zakupu centralnego. Generalna teza prezentowana w wielu pracach Instytutu Książki i Czytelnictwa głosi, że biblioteki gminne stanowią podstawową bazę czytelnictwa poza szkolnego, dlatego też od bibliotek gminnych w ogromnym stopniu zależy obraz czytelnictwa współczesnego i poziomu kultury na wsi2. Aby biblioteka mogła spełniać postawione przed nią zadanie w podnoszeniu poziomu środowiska kulturalnego musi mieć stworzone ku temu odpowiednie warunki. Warunkiem nieodzownym w przypadku każdej biblioteki jest księgozbiór dostosowany do potrzeb środowiska.

 

Księgozbiory bibliotek gminnych gromadzono na zasadzie tzw. "podstawowego trzonu". Znalazły się w nim najwybitniejsze pozycje klasyki polskiej i światowej, a także literatury popularno-naukowej i współczesnej beletrystyki. Struktura księgozbioru postulowana przez Instytut Książki i Czytelnictwa dla bibliotek gminnych zalecała gromadzenie piśmienictwa w następującym zestawieniu procentowym3.

 

  1. Literatura piękna biblioteki - od 40 do 45% całości księgozbioru
  2. Literatura popularno-naukowa - od 30 do 35% ogółu księgozbioru.

 

O wartości księgozbioru decyduje jego rzeczywista aktualność oraz adekwatność do potrzeb i możliwości percepcyjnych środowiska. Dla lepszego zobrazowania funkcji, jaką pełni podstawowa część księgozbioru biblioteki, jaką jest literatura piękna, została ona podzielona na dwa zasadnicze człony: prozę literacką, w skład której weszły, polska literatura dawna, polska literatura współczesna, literatura dawna, literatura obca współczesna. Na drugi składa się: literatura młodzieżowa, literatura sensacyjno-kryminalna, poezja i dramat. Najliczniejszą grupę stanowi literatura polska dawna (1660 książek razem z księgozbiorem Filii Niedoradz), przy czym jest to jedyny dział w księgozbiorze bibliotek w którym występuje wieloegzemplarzowość, w pozostałych działach książki są gromadzone w jednym egzemplarzu. Największy procent stanowi powieść obyczajowa, powieść społeczno-obyczajowa, szczególnie reprezentowana przez polską prozę XIX wieczną, Marta - Elizy Orzeszkowej, Placówka - Bolesława Prusa, Ulana - Ignacego Kraszewskiego. W dziale polskiej prozy współczesnej występuje znaczne zróżnicowanie pod względem ilości i jakości książek. Licznie reprezentowana jest powieść o tematyce dotyczącej II wojny światowej, stosunkowo niewiele jest debiutów literackich.

 

 

 

P R Z Y P I S Y

 

Przypisy do rozdziału I:
  1. Ziemia Nowosolska, Praca zbiorowa Nowa Sól 1966, s. 35-36
  2. A. Fudalej: Herby miast województwa zielonogórskiego. Nowa Sól 1974
  3. H. Hoffman: Die Jezuiten in Deutsch - Wertenberg 1931
  4. S. Kowalski: Zabytki Środkowego Nadodrza, Zielona Góra 1966
  5. W. Korcz: Zielona Góra i okolice. Przewodnik, Poznań 1970, s.56
  6. Informacje udzielone od Bogumił Rogowicz byłego pracownika GBP w Otyniu.
  7. Przemiany i perspektywy Zielona Góra 1985, s. 240
  8. Informacje udzielone od Kazimiery Gruczoł, byłego pracownika Urzędu Gminy w Otyniu.

 

 

Przypisy do rozdziału II:
  1. Dziennik Ustaw Rady Państwa z dnia 18 czerwca 1946 roku, nr. 28, poz. 163
  2. S. Jarzębowska: Organizacja sieci publicznych bibliotek powszechnych, Przegląd Biblioteczny z 1961 r. s.16
  3. S. Gebert: Władza i administracja terenowa po reformie, Warszawa 1976, s.34
  4. Archiwum GBP: Sprawozdanie z uroczystego nadania statutu Gminej Biblioteki Publicznej w Otyniu.

 

 

Przypisy do rozdziału III:
  1. J. Engel: Biblioteki publiczne na Ziemi Lubuskiej, Rocznik Lubuski, Zielona Góra 1959, s. 220
  2. B. Izdebska, S. Siekierski: Funkcje księgozbiorów bibliotek gromadzkich, Warszawa 1968
  3. Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 2 lutego 1971 roku w sprawie wskażników zaopatrzenia w nowości wydawnicze.
  4. Kronika Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu i filii w Niedoradzu.

 

 

Przypisy do rozdziału IV:
  1. Opisowe sprawozdania Gminnej Biblioteki Publicznej w Otyniu
  2. Sprawozdania GUS

 

 

 

O P R A C O W A N I A

 

  1. Fudalej A.: Herby miast województwa zielonogórskiego, Nowa Sól 1974r.
  2. Gebert S.: Władza i administracja terenowa po reformie, Warszawa 1976
  3. Hoffman H.: Die Jezuiten in Deutsch - Wertenberg 1931
  4. Izdebska B., Siekierski S.: Funkcje księgozbiorów bibliotek gromadzkich, Warszawa 1968
  5. Jarzębowska S.: Organizacja sieci publicznych bibliotek powszechnych Przegląd Biblioteczny z 1961 r. s.16
  6. Korcz W.: Zielona Góra i okolice. Przewodnik, Poznań 1970
  7. Kowalski S.: "Zabytki Środkowego Nadodrza" Zielona Góra 1966
  8. Zielonogórskie. Rozwój województwa w Polsce Ludowej, Warszawa 1970
  9. Ziemia nowosolska. Praca zbiorowa, Nowa Sól 1966
© 2002-2018 Zatorski.Net